Yönetim Kurulu Başkanımız Salih Özdemir, Bölge Oda ve Borsa Başkanları beraber Ticaret Bakanlığına yapılan ziyarete katıldı. Ziyarette; dış ticarette yaşanan sorunlar, sıkıntılar ve çözüm önerileri Ticaret Bakan Yardımcısı Sayın Özgür Volkan Ağar' a rapor halinde iletti.
Odamız tarafından hazırlanan ve Bakan Yardımcısına iletilen taleplerimiz;
1-Esendere Sınır Kapısı ve Sero Sınır Kapılarında Serbest Pazarın Kurulması
Esendere Sınır Kapısı 50 bin m2 alan üzerine kurulu sınır kapısından yılda ortalama 14 bin tıra, 39 bin araca, 724 bin yolcuya hizmet verecek potansiyeldedir. A-Kategoriye alınan sınır kapısı ithalat yetkisini almıştır. Hakkâri iline bağlı olan ve diğer şehirsel yerleşmelere göre gelişmişlik düzeyi yüksek olarak nitelendirilen Yüksekova şehrinin gelişmesindeki en önemli
faktör, Esendere Gümrük Kapısı’nın ilçe sınırında yer almasıdır.
Esendere gümrük kapısının etki bölgesi içinde kalan yerleşim alanlarında; 2021 yılı sonu TUİK verilerine göre; Hakkâri Merkez ilçesinde 77.606 kişi, Şemdinli ilçesinde 42.626 kişi, Yüksekova ilçesinde ise 119.194 kişi yaşamaktadır. Esendere Sınır Kapısı Yüksekova ilçesine 40 km, Hakkâri il merkezine 116 km uzaklıktadır. Sınır Kapısı İran’ın başkenti Tahran kentine 816 km, en yakın İran kenti olan Tebriz’e uzaklığı 196 km’dir. Erbil’e olan yol mesafesi 371 km’dir. Diğer sınır kapılarına göre İran’a en yakın mesafede bulunan sınır kapısıdır. Ancak şuanda istediğimiz ithalat ve ihracat hacmi bulunmamaktadır.
Esendere Sınır Kapısı üzerinden yapılan dış ticaret verilerine bakıldığı zaman yıllar itibariyle ithalat ve ihracatta artış olduğu görülmektedir. Toplam dış ticaret 2017 yılında 27.058.505 milyon dolar ile rekor kırmıştır. Toplam dış ticaretin %90'ı ihracattır. Ancak 2020 yılında bu rakam Esendere Sınır Kapısı üzerinden 2020 yılında toplam 5.950.828 dolar ihracat
gerçekleşmiştir. Toplam ihracatta en büyük pay %75 ile Metal cevherleri, cüruf ve kül ürünleridir.
Toplam ithalatın %55'i ise yenilen meyveler ve sert kabuklu meyveler ürünlerinde gerçekleşmiştir. Bu nedenle ihracatın ve ithalatın hacminin artması için her iki sınır kapısında serbest bir Pazar kurulması gerekmektedir.
2-Sınır Ticareti Önündeki Engellerin Kaldırılıp Günübirlik Veya Bavul Ticaretinin Önünün Açılması
Esendere Sınır Kapısında yaşanan olumsuz gelişmelerden dolayı ihracatçı üyelerimiz kayıtlarını kapatmaktadır. Esendere Sınır Kapısı köklü bir sınır kapısı olup A-Kategoriye alınmıştır. Sınır kapıları bulundukları şehirlerin fabrikasız bacalarıdır. Daha önce tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlayan nüfusun çoğunluğu köyden kente çok fazla göç alınmasıyla artık tarım ve hayvancılık yapılamıyor. Yüksekova’nın ekonomik kalkınması sadece sınır kapısı ticaretiyle olacaktır. Bu nedenle daha önce nüfusun çoğunun günübirlik ticaretle geçimini sağladığı açıktır. Günübirlik veya Bavul Ticaretinin önünü açılırsa Hakkâri bölgesi ekonomik anlamda ciddi kalkınma yaşayacaktır.
3- Zirai Karantina Müdürlüğünün Açılması
Zirai Karantina Müdürlüğü; Ülkemize ithal edilecek ve ülkemizden ihraç edilecek bitki, bitkisel ürün ve diğer maddelerin, Zirai Karantina şartlarına göre kontrollerini yapmak ve gerekli belge ve izinleri vermekle görevlidir. Esendere Sınır Kapısında Zirai Karantina Müdürlüğünün bulunmaması yapılan bitki ürünlerinin (Gıda Ürünleri) ithalat ve ihracatının önünde engel oluşturmaktadır. Esendere Sınır Kapısı A-Kategoride bir sınır kapısı olmasına rağmen söz konusu müdürlük bulunmadığından işlemler için Van’a gidilmesi gerekmektedir. Bu nedenle bahsi geçen müdürlüğün biran önce açılması elzem bir konudur.
4-STM Kotalarının Kullandırılması
2021/4874 sayılı Karar kapsamında sınır komşusu ülke ile müşterek sınır hattı üzerinde kurulan ve sınır ticareti yapılabilen mağazaların bulunduğu yerlerdir. Sınır ticaretinin yapılabilmesi için STM mağaza kiralama zorunluluğu bulunmamaktadır. Her sene Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen STM kotaları bölgemizde bulunan sınır kapıları için belirlenmektedir.2023 yılı Esendere Sınır Kapısı için belirlenen Tarım ve Sanayi ürünleri toplam kotası 19.437,355 Dolar iken 2023 yılı Habur-Derecik Ve Üzümlü sınır kapıları için belirlenen Tarım ve Sanayi toplam kotası 40.477,542 Dolar’dır. Ancak bahsi geçen 3 sınır kapsında STM kapsamında ithalat yapılmamakta ve belirlenen kota kullanılmamaktadır. Esendere Sınır Kapısı için belirlenen kotaların yeterli olmadığı firmalarımızdan gelen talepler doğrultusunda da tespit edilmiş ve kullanılmayan kotaların Esendere Sınır Kapısına devredilmesi sınır ticaretine büyük katkı sunacaktır Derecik ve Üzümlü sınır kapılarının araç geçişleri için uygun olmadığından STM kapsamında sınır ticareti yapılamamaktadır. Bu nedenle yıl içinde her iki sınır kapısı için belirlenen kotalar kullanılmamaktadır. Söz konusu ürün kotalarının, Esendere Sınır Kapısı için verilen kotalara dâhil edilmesi Esendere sınır ticaretini arttıracaktır
5-Üzümlü ve Derecik Sınır Kapılarında Yaşanan Sorunlar
Bir diğer sınır kapısı olan Hakkâri’nin Çukurca ilçesiyle Duhok'un Kani Masi kasabası arasındaki "Üzümlü Sınır Kapısı" ise, hem güvenlik hem de zor coğrafi şartlar nedeniyle ticari geçişlerden çok, insan geçişlerinde kullanılmaktadır. Derecik-Mergesor Sınır Kapısı ise Türkiye ile Irak arasında üçüncü sınır kapısıdır. Derecik sınır kapısının da bir an önce araç geçişlerine açılması, Cumartesi ve Pazar günleri açık olması gerekliliği elzem bir konudur.
Çünkü sınır kapıları, bir şehrin bacasız fabrika görevini görmektedirler. Bu nedenle, özelliklede hükümetimizin büyük önem verdiği Hakkâri/Yüksekova’mız için bu dinamiklerin bir an önce iyileştirilmesi ve tüccar/esnaflarımızın ticaret yapma imkânına erişmeleri için önem arz etmektedir